مجسمه‌سازهای سه‌راه فردوسی با بتن شهر را زیبا می‌کنند
از نظر علی غلامی، صداقت داشتن و استفاده از مواد اولیه خوب و با‌کیفیت، دلیل ماندگاری کارگاه‌های مجسمه‌سازی قدیمی است زیرا مشتری تفاوت کار و جنس خوب را می‌شناسد.
هنرشان گوشه‌گوشه شهر به چشم می‌آید، به‌ویژه نوروز هرسال که با طرح‌هایشان شهر را نونوار می‌کنند، از مبلمان‌های بتنی بوستان‌ها و پیاده‌راه گرفته تا گلدان‌های بزرگ و پرگلِ جای‌جای این شهر. همه‌شان در امثال همین کارگاه‌ها ساخته و پرداخته می‌شود. امروز سراغ چند کارگاه نزدیک سه‌راه فردوسی آمده‌ایم؛ کارگاه‌هایی که هنرمندان مشغول در آن‌ها طراح و مجری المان، آبشار، آب‌نما، آلاچیق و... هستند.
کارشان فضاسازی و زیباسازی شهر، باغ و باغچه با مواد بتنی است. این حرفه در سال‌های اخیر رشد خوبی در حاشیه بزرگراه پیامبر اعظم (ص) و بولوار شاهنامه داشته است. بسیاری از باغ‌ویلا‌های بولوار شاهنامه و اطراف برای زیباسازی محیط از تولیدات این نمایشگاه‌ها استفاده کرده‌اند. حضور‌شان در ورودی مشهد باعث شده است از شهر‌ها و روستا‌های اطراف هم مشتری داشته باشند. طرح‌هایشان حتی به نقاط مختلف کشورفرستاده می‌شود.
جرقه کار از کیش
بعد‌از گذشتن از «شهر سنگ» و «آسکو پارس» چند صد‌متر‌مانده به سه‌راه فردوسی به نمایشگاه اول می‌رسیم که پنج‌برادر با هم آن را راه انداخته و در‌کنار هم گسترش داده‌اند. انواع و اقسام مجسمههای تولید‌شده را در فضای بزرگی به مساحت ۲هزار‌متر چیده‌اند؛ آب‌نما‌های بزرگ و کوچک، گلدان‌هایی به‌شکل سبد گل، آلاچیق‌هایی که طرح چوب دارند، اما جنسشان از بتن است. مشتری می‌تواند از نزدیک کیفیت کار را ببیند و سفارش دهد. البته هستند مشتری‌هایی که طرح و ایده خود را به آن‌ها توضیح می‌دهند و همان را هم تحویل می‌گیرند.
حسین غلامی، برادر بزرگ‌تر، اواخر دهه۷۰ بعد از پایان خدمت سربازی راهی کیش شد. آنجا با هنر طراحی المان و زیباسازی فضای شهری و هتل‌ها آشنا شد. او که علاقه بسیار به طراحی و ریاضیات داشت، به‌خوبی با این حرفه ارتباط برقرار کرد و به‌راحتی توانست ایده‌های زیبا و ذهنی‌اش را در هتل‌های بزرگ این شهر به نمایش بگذارد. بعد‌از چند‌سال کار و به دست آوردن تجربه به شهر محل سکونتش یعنی مشهد برگشت و همراه برادرها کارگاه طراحی المان و فضاسازی شهری را ابتدا در شاندیز راه انداخت.
حسین‌آقا می‌گوید: بیش‌از ۲۵سال است که در این حرفه مشغول به کارم و علاقه بسیار به آن دارم. خوشبختانه برادرها نیز همراهم شدند و در این مدت توانسته‌ایم علاوه‌بر شعبه‌های شاندیز و اینجا تعدادی شعبه در دیگر شهر‌های کشور هم راه‌اندازی کنیم. حالا تولیدات مختلفمان رابه کشور‌های همسایه هم صادر می‌کنیم و این یکی از مزایای کار ماست؛ فضای زیبا را همه دوست دارند.
هنر و بازار، دو روی سکه
آن‌ها اولین نمایشگاه صنایع بتنی و حجم را برای اولین‌بار سال ۸۲ در ابتدای جاده شاندیز راه می‌اندازند که با استقبال مردم روبه‌رو می‌شود. بسیاری از هنرمندان به این نمایشگاه سر می‌زنند و پیشنهاد‌ها و انتقاداتشان به بهبود کار برادران غلامی منجر می‌شود. حتی تعدادی از هنرمندان سرشناس مشهد در رنگ‌آمیزی، ایده‌پردازی و حجم‌سازی به آن‌ها کمک می‌کنند و همراهشان می‌شوند.
حسین‌آقا می‌گوید: حضور هنرمندان برجسته در کارگاه باعث شد طرح و ایده‌هایی خلاقانه با فرهنگ ایرانی تولید کنیم. همیشه به‌دنبال این بودم که کار‌ها از کشور‌های دیگر کپی نباشد و با کمک استادان برجسته موفق شدیم. البته در این حرفه علاوه‌بر طرح هنری باید کار بازاری هم ارائه کرد. کار‌های هنری مشتری خاص و کمتری دارد، اما کار بازاری را عموم مردم می‌پسندند.
صداقت، رمز موفقیت
همه مراحل کار مجسمه‌سازی از‌جمله طراحی، قالب‌سازی، جوشکاری، تزریق بتن، پرداخت و رنگ‌آمیزی در کارگاه چاهشک انجام می‌شود. یکی از سختی‌های کارشان قیمت زیاد مواد اولیه است.
علی، یکی دیگر از برادرها، به جمع ما اضافه می‌شود و می‌گوید: ثبات‌نداشتن قیمت مواد اولیه کار تولیدکننده را سخت کرده است. قیمت رنگ، چسب، سیمان و سایر مواد مورداستفاده دوبرابر شده است و بسیاری از کارگاه‌های کوچک‌تر مجبور به ترک این حرفه شده‌اند.
از نظر علی، صداقت داشتن و استفاده از مواد اولیه خوب و با‌کیفیت، دلیل ماندگاری کارگاه‌های مجسمه‌سازی قدیمی است و می‌گوید: مشتری تفاوت کار و جنس خوب را می‌شناسد. میزان عیار بتن در ماندگاری طرح تأثیر بسزایی دارد و باید با‌توجه‌به شرایط آب‌و‌هوایی هر شهر تغییر کند. کار حجم و بتن باعث شده است شهر‌ها و باغ و ویلا‌ها زیباتر شوند. در حال حاضر، بخشی از مخاطبان کار ما ساکنان باغ‌ویلا‌های بولوار شاهنامه و اطراف مشهد هستند.
فصل‌های بازار داغی
سیب، سنجد، سماق، سکه و دیگر المان‌های سفره هفت‌سین با آب‌نما‌های سنگی مخصوص سفره هفت‌سین در نمایشگاه چیده شده است. علی می‌گوید: یکی از سفارش‌های مهم ما همین سفره هفت‌سین است که فروشش از نیمه اسفند شروع می‌شود. رونق کار ما از بهمن شروع می‌شود و تا پایان تابستان ادامه دارد. بهار و تابستان که مسافر و رفت‌و‌آمد به باغ‌ویلا‌ها بیشتر است، این کار پر‌رونق‌تر از ایام دیگر است.
آموزش دیدن سرمایه اصلی
محمدرضا باقری‌نیا مسئول نمایشگاه بعدی است. ۳۷سال دارد و پانزده‌سالی می‌شود که در این رشته فعالیت می‌کند، علاقه‌اش به هنر او را به سمت این حرفه کشانده است. قبل از اینکه کار تولید را شروع کند، دوره‌های هنری بسیاری را از‌جمله طراحی، سفالگری، آشنایی با رنگ و طراحی داخلی گذرانده و حدود ۱۰سالی را صرف آموزش کرده است.
او آموزش را مهم‌ترین سرمایه این کار می‌داند و می‌گوید: این مجموعه حاصل پانزده‌سال تلاش و شرکت در دوره‌های آموزشی است که پیش‌نیاز این کار هستند. سود اصلی در این شغل بعد‌از یک یا دو سال به دست می‌آید.
اما در رشته‌های دیگر این‌طور نیست؛ مثلا در کارگاه‌هایی مثل چوب یا ام‌دی‌اف بعد‌از شش یا هشت‌ماه آموزش‌دیدن، تبدیل به استادکار می‌شویم و بعد از یک‌سال می‌توانیم کارگاه خودمان را راه بیندازیم. اما این حرفه این‌طور نیست که با هشت‌ماه آموزش بتوان استادکار شد. اصل قصه در این حرفه، طراحی و مهارت‌های اندازه‌گیری و چیدمان است. هفت یا هشت سال تجربه نیاز داریم تا بتوانیم در این بازار رقابت را ادامه دهیم.
سلیقه مخاطب، معیار اثرگذار
پول تنها سرمایه این کار نیست. افرادی به‌دنبال سرمایه‌گذاری در این حرفه هستند، اما تخصص ندارند و این نداشتن تخصص ضربه‌های زیادی به آن‌ها می‌زند. در این کار، طراحی، تحلیل و مقیاس‌بندی بسیار اهمیت دارد. علاقه‌مند به این حرفه باید دید هنری داشته باشد. به‌روز بودن و داشتن طرح‌های خلاقانه و نو و آشنایی با سلیقه مخاطب در این حرفه بسیار مهم است.
محمدرضا می‌گوید: با یک دوره شش‌ماهه نمی‌توان این کار را شروع کرد. خود من چهارسال در جهاددانشگاهی به کلاس طراحی رفتم. دو سال در فرهنگ‌سرای بوستان ملت سیاه‌قلم و رنگ روغن کار کردم. بعد از آن به آموزشگاه کمال‌الملک رفتم و سه سال آنجا زیر‌نظر بهترین استادان مجسمه‌سازی و نقش برجسته تمرین کردم، بعد هم کلاس‌های معماری و چیدمان فضا را گذراندم و با میراث فرهنگی همکاری و تجربه کسب کردم تا بتوانم در این کار دوام بیاورم. این حرفه یک دانشگاه جامع و کامل برای علاقه‌مندان به هنر است.
ساخت سازه با‌توجه‌به اقلیم
جنس محصولات آن‌ها از بتن و فایبرگلاس است. تعدادی از محصولات را در حاشیه جاده و بیرون از نمایشگاه چیده‌اند تا زائران و مسافرانی که با ماشین قصد ترک مشهد را دارند، کار را ببینند و سری به نمایشگاه بزنند. محمدرضا تعدادی از آب‌نما‌های چند‌طبقه را نشان می‌دهد و می‌گوید: این‌ها از بتن هستند و این سر‌شیر که دیواری است، از فایبرگلاس یعنی رزین و پشم شیشه است.
فایبرگلاس را برای فضا‌های داخلی استفاده می‌کنند؛ زیرا وزن سازه سبک است، اما برای فضای بیرون با‌توجه‌به نوع آب و هوای مشهد از بتن و سنگ استفاده می‌کنیم. مشهد در فصول پاییز و زمستان، سرمای شدیدی را تجربه می‌کند و نیاز به موادی با استحکام بیشتر است. بتن مورداستفاده هم به‌اصطلاح مسلح است؛ یعنی درون آن آرماتور‌بندی می‌شود؛ البته عیار بتن را نسبت‌به هر شهر و اقلیم آن تغییر می‌دهیم تا مناسب محیط باشد؛ مثلا برای شهری مثل چابهار که هوای گرم‌تری دارد، عیار آن کمتر می‌شود. عیار بتن در نوع استقامت بسیار مهم است و باعث می‌شود سازه عمر بیشتری داشته باشد.
فروش بیشتر طرح‌های خلاقانه
پنجاه‌درصد از محصولات آن‌ها را ارگان‌هایی همچون شهرداری مشهد یا شهرستان‌ها و دهیاری‌ها تهیه می‌کنند و پنجاه‌درصد دیگر مشتری شخصی دارند که بیشتر برای همان فضا‌های باغی خرید می‌کنند. محمدرضا هم ابتدا کارگاه و نمایشگاهی در شاندیز راه انداخته است، اما بعد‌از مدتی دور میدان بولوار شاهنامه مشغول به کار شده و مشتری‌هایش همان باغداران این محدوده بوده‌اند. از وقتی به حاشیه بزرگراه پیامبر اعظم (ص) آمده، محصولاتش را به شهر‌های اطراف و دهیاری‌ها فرستاده است.
محصولات تنوع زیادی دارد. انواع مبلمان شهری، پانزده‌طرح آب‌نما، انواع پایه چراغ بلند و کوتاه، هجده‌نوع گلدان، انواع باربیکیو و حوض‌های کوچک و بزرگ سرامیکی و بتنی با رنگ آبی در نمایشگاه چیده شده و فضا را دل‌نشین کرده است. او می‌گوید: در‌مجموع بیش‌از ۲۸۰طرح داریم. در این حرفه هر‌چه تنوع کار بیشتر باشد مشتریان بیشتری هم خواهیم داشت. سلیقه هر مشتری با مشتری بعدی تفاوت دارد و هر‌چه تنوع بیشتر باشد، تعداد خریدار هم به همان نسبت افزایش پیدا می‌کند.
کارورزی قبل از ایجاد کارگاه
دانشجویان رشته‌های هنری به‌ویژه هنر‌های تجسمی هر سال تابستان سری به کارگاه آن‌ها در چاهشک می‌زنند و کارورزی می‌کنند تا به‌صورت عملی هم با این حرفه بیشتر آشنا شوند. محمدرضا می‌گوید: این تجربه بسیار خوبی برای دانشجویان هنر به‌خصوص علاقه‌مندان به مجسمه‌سازی و کار‌های حجم است.
علاوه‌براین دوره باید در طراحی، اصول معماری و طراحی داخلی و مقیاس و اندازه‌گیری تبحر داشته باشند و در این حوزه هم تجربه به دست بیاورند، در‌غیر‌این‌صورت نمی‌توانند با دیگر فعالان این حوزه رقابت کنند و مجبور می‌شوند کار را تعطیل کنند و سراغ حرفه دیگری بروند. همان‌طور‌که تعدادی از همکاران ما طی چند سال اخیر کارگاهشان را جمع کردند.
استقبال زیاد از پتینه
سری به کارگاهشان می‌زنیم؛ کارگاهی بزرگ که تعداد محصول بیشتری در آنجا قرار دارد و کارگران آنجا مشغول به کار‌ند. دو نفر مشغول جوشکاری و آرماتور‌بندی هستند. تعدادی رنگ‌آمیزی محصولات را بر‌عهده دارند و یک نفر هم طرح‌ها را با چکش از قالب جدا می‌کند. محمدرضا می‌گوید: یکی از مزیت‌های این حرفه کارآفرینی است. به‌جز خودم که طراحی ایده‌ها را بر عهده دارم، ۲۵نفر دیگر اینجا مشغول هستند.
همان‌طور‌که می‌بینید، بعد از طراحی ابتدا طرح را با گچ می‌سازیم. گچ انعطاف بیشتری دارد و می‌توان بعد از ساخت راحت‌تر ایرادات کار را رفع کرد. بعد از آن نوبت به تهیه قالب می‌رسد که جنس آن از فایبرگلاس یعنی رزین و پشم شیشه است. بعد از خشک‌شدن قالب ابتدا چند مدل تست گرفته شده و بتن داخل قالب تزریق می‌شود. اگر ایرادی در طرح وجود داشته باشد، آن را در قالب برطرف می‌کنیم و بعد تولید شروع می‌شود. معمولا ساخت مدل بین پانزده تا بیست‌روز برای رسیدن به طرح ایده‌آل زمان نیاز دارد.
بسته به نوع طرح، آن را بعد از ۴۸ساعت از قالب جدا می‌کنند. قالب بعضی از طرح‌ها با پیچ که به آن بسته شده است، جدا می‌شود و بعضی از طرح‌ها مثل گلدان را با ضربه چکش به قالب، جدا می‌کنند. حالا نوبت پرداخت‌کاری است. یک لایه روی طرح نهایی چسب بتن می‌زنند تا سطح کار صیقل داده شود و رنگ روی آن بهتر بنشیند. در‌نهایت رنگ بسته به سلیقه مشتری روی کار زده می‌شود. محمدرضا می‌گوید: بیشتر کار‌ها رنگ پتینه دارد، یعنی یک لایه رنگ آستر، نقره‌ای، طلایی یا مشکی زده می‌شود؛ بعد از ۲۴ساعت طرح پتینه را اجرا می‌کنیم.
ظرافت روی تندیس‌ها
محمدرضا تندیس سردار شهید سلیمانی را هم درست کرده است. کار‌هایی از این دست نیاز به ظرافت بیشتری دارند و ایده اولیه با دست ساخته می‌شود. او می‌گوید: این کار‌ها که به‌صورت اختصاصی تهیه می‌شود، ظرافت بیشتری دارد و باید تمام نکات و ظریف‌کاری‌ها در طرح دیده شود و حتما با دست تهیه می‌شود تا بدون عیب و نقص باشد.
یکی از المان‌های بزرگی که با همراهی یکی از همکاران اجرا شد، المان پیر پالان‌دوز است که سال گذشته در شلوغ‌بازار گلشهر نصب شد. ایده این طرح برای یکی از همکاران بود که ساخت و تولیدش را در این کارگاه انجام دادیم. ارتفاع این المان چهارمتر است.
هنر صادراتی ایران
محمدرضا یکی از خاطرات خوب و نقطه اوج کارش را فروش و صدور محصولات به کشور‌های دیگر به‌ویژه کشور‌های همسایه می‌داند. سال گذشته، زائران عراقی سری به شاندیز و شعبه آن‌ها در این محدوده ییلاقی می‌زنند و با خرید تعدادی از طرح‌ها انرژی مضاعفی به او می‌دهند. او می‌گوید: برای طرح‌های موردنظر آن‌ها وقت زیادی گذاشتم و حدود بیست‌روز کار کردم تا به طرح ایده‌آل با ویژگی کشورشان رسیدم. ساکن العماره عراق بودند و تعدادی آب‌نما و مبلمان باغی سفارش دادند.
حرف آخر محمدرضا توجه بیشتر به کارگاه‌ها و نمایشگاه‌های دائمی این هنر و صنعت است. او می‌گوید: فضاسازی و المان در سال‌های اخیر رشد چشمگیری در مشهد داشته است. برگزاری جشنواره‌های استقبال از بهار هر‌ساله هنرمندان بیشتری را به این هنر جلب می‌کند. راه‌اندازی کارگاه‌های بیشتر در ورودی‌های شهر می‌تواند به حرفه حجم و المان‌سازی شهری رونق بیشتری دهد و داد‌و‌ستد را با کشور‌های همسایه بیشتر کند.
* این گزارش پنج‌شنبه ۴ آبان‌ماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۲۵ شهرآرامحله منطقه ۱۱ و ۱۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
عکس گرفتن با عکس حسن یزدانی 
سازندگان و بانیان قدیمی‌ترین کاشی‌های حرم رضوی چه کسانی بودند؟ 